Μέσα στη καρδιά του φαραγγιού του Αώου ποταμού και λίγο πριν αυτός βγει στο κάμπο της Κονίτσης, βρίσκεται κτισμένη από το 1744 η Μονή Στομίου. Κατασκευάστηκε στην απέναντι πλαγιά από το παλιότερο μοναστήρι (του 16ου αιώνα) που προϋπήρχε στη περιοχή και είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου.
Η Μονή Στομίου πήρε όνομα της από το στενό φαράγγι πάνω από το οποίο είναι κτισμένη. Σήμερα ανήκει στη μητρόπολη της Κονίτσης αλλά για τη κυριότητα της, υπήρξε για πολλά χρόνια «πόλεμος» μεταξύ της κωμόπολης της Ηπείρου και του χωριού Βρυσοχώρι (πρώην Λεσινίτσα) Ζαγορίου.
Η αντιπαλότητα άρχισε από τα πρώτα χρόνια που λειτούργησε η Μονή. Το 1798 με Σουλτανικό φιρμάνι, το Στόμιο ορίζεται ως τμήμα της κοινότητας Βρυσοχωρίου (Λεσινίτσας).
Με την απόφαση αυτή φαίνεται δε συμμορφώθηκαν οι τότε αρχές της Κονίτσης και έτσι το 1812 ο Αλή Πασάς, δεχόμενος τις συνεχείς διαμαρτυρίες της κοινότητας Βρυσοχωρίου, στέλνει στον ηγούμενο της Μονής το παρακάτω μήνυμα:
«Καλόγηρε Παπά Λαυρέντιε
Άμα λάβεις το μπουγιουρτί μου αυτό, να παραδώσεις αμέσως το Μοναστήρι στους Λεσιντσιώτες και να είναι δικό των. Διότι σύμφωνα με το φιρμάνι του Πολυχρονεμένου μας Σουλτάνου, που έχουν, και τη Κόνιτσα να έγραφε θα ήταν δική των. Αν δε το κάμεις, θα σε φάει το μαύρο φίδι με τις σιδερένιες μύτες.
Όχι άλλο.
Αλή Πασάς Ιωάννινα, Ιουλίου 5, 1812».
Το γράμμα αυτό του Πασά των Ιωαννίνων προς τον ηγούμενο του Μοναστηριού, το βρήκαμε στο βιβλίο του Νικολάου Εξάρχου «το Βρυσοχώρι Ζαγορίου». Εκεί δημοσιεύεται, μεταφρασμένο φέροντας και τη σχετική βεβαίωση για τη ορθή αντιπαραβολή από το Πρωτοδικείο Ιωαννίνων το 1916 και το Σουλτανικό φιρμάνι του 1798 που προαναφέραμε.
Στο ίδιο βιβλίο διαβάζουμε επίσης ότι ο ηγούμενος του Μοναστηριού μόλις έλαβε το γράμμα παρέδωσε αμέσως τα κλειδιά της Μονής στους Βρυσοχωρίτες.
Λίγο καιρό αργότερα, με τη παρέμβαση και του τότε επισκόπου Κονίτσης, τα δυο αντιμαχόμενα μέρη ήρθαν σε κάποιον συμβιβασμό.
Οι Κονιτσιώτες πήραν το Μοναστήρι και τα γύρω κτίσματα και οι Βυσοχωρίτες τα βοσκοτόπια της Μονής.
Αμέσως όμως μετά τον θάνατο του Αλή οι αμφισβητήσεις και οι διαμάχες μεταξύ των δυο κοινοτήτων ξεκίνησαν και πάλι.
Σε δικαστικές διαμάχες που έγιναν τον 20ο αιώνα, αρχικά δικαιώθηκαν οι Βρυσοχωρίτες αλλά η υπόθεση έκλεισε οριστικά το 1960 όταν και τελεσίδικα η Μονή πέρασε στη κυριότητα της Μητροπόλεως Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης.
Εκείνη την εποχή περίπου, τη τετραετία 1958-1962 στο Μοναστήρι μόνασε και ο γέροντας Παΐσιος. Μάλιστα ένα μικρό κελί της Μονής επιδεικνύεται σήμερα ως ο χώρος στον οποίο έμενε ο γέροντας. Στους τοίχους του κελιού αυτού υπάρχουν και δυο τμήματα μιας παλιάς ταμπέλας (;;) που όπως φαίνεται υποδείκνυε τη πορεία που έπρεπε να ακολουθήσουν όσοι περνούσαν από τη περιοχή. Ως κριτήριο, λαμβάνονταν από τους τότε μοναχούς… το ντύσιμο του επισκέπτη τους!
Σήμερα η Μονή Στομίου είναι πλέον ένα από τα πιο επισκέψιμα μοναστήρια της Ηπείρου και σημαντικό ρόλο σ’ αυτό παίζει και η σπουδαία τοποθεσία στην οποία βρίσκεται.
Όπως και η σχετικά σύντομη και πανέμορφη διαδρομή που αρχίζει από το γεφύρι της Κόνιτσας και καταλήγει στο Στόμιο, περνώντας στο μεγαλύτερο μέρος της δίπλα από τον Αώο.
ΑΠΕΙΡΟΣ ΓΑΙΑ 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.