Το μνημείο του Καπετάν Αρκούδα

Έξω από το χωριό Δίλοφο Ζαγορίου, στη θέση «Σκούρτη» βρίσκεται το μνημείο του Καπετάν Αρκούδα. Το μνημείο κατασκευάστηκε το 2009 από τη Νομαρχιακή Διοίκηση Ιωαννίνων στο σημείο όπου ο οπλαρχηγός έχασε τη ζωή του, σε συμπλοκή με τις Οθωμανικές αρχές στις 6 Αυγούστου 1906.

Ποιος ήταν όμως ο καπετάν Αρκούδας και τι συνέβη στη περιοχή; Ο Γεώργιος Αρκούδας (ή Ούρσας) όπως ήταν στα Βλάχικα το επίθετο του και σήμαινε Αρκούδας, γεννήθηκε στη Σαμαρίνα Γρεβενών. Ήταν ένας επιβλητικός άντρας και λέγεται ότι το επίθετό του προέρχεται από την λεβέντικη κορμοστασιά του. Ακολουθώντας το παράδειγμα πολλών συχωριανών του ο Αρκούδας πήρε τα όπλα και έγινε Καπετάνιος, συμμετέχοντας ενεργά και στον Μακεδονικό Αγώνα. Μετά το θάνατο του Παύλου Μελά στην Σιάτιστα τον Οκτώβριο του 1904, τα μικρά εναπομείναντα μάχιμα σώματα  κατέφυγαν στην ελεύθερη Ελλάδα, για να προφυλαχτούν από τις καταδιώξεις των Τουρκικών αρχών. Την περίοδο αυτή, τους χειμώνες ο οπλαρχηγός Γεώργιος Αρκούδας φέρεται ότι βρισκόταν στην Αθήνα και προσπαθούσε να πείσει τους νεαρούς της εποχής (κυρίως τους φοιτητές) να στρατολογηθούν στον Μακεδονικό αγώνα. Όταν ερχόταν η άνοιξη ο Αρκούδας και τα παλικάρια του ανέβαιναν πάλι στη Μακεδονία και συνέχιζαν τον αγώνα τους.

Το καλοκαίρι του 1906 ο καπετάν Αρκούδας και πέντε από τους συντρόφους του βρέθηκαν στο Ζαγόρι.
Ο σκοπός της επίσκεψης τους δεν είναι ξεκάθαρος.
Πιθανολογείτε ότι ήρθαν στη περιοχή για να κρυφτούν και να αποφύγουν έτσι το κυνηγητό των Τουρκικών αποσπασμάτων.
Υπάρχουν όμως και άλλες εικασίες για τον σκοπό της επισκέψεως του.
Από τις πιο ανθρώπινες (ο έρωτας του για κάποια χήρα της περιοχής, που είχε γνωρίσει στα Τρίκαλα και η οποία επέστρεψε στο χωριό της, στους Νεγάδες) ως τις πιο ηρωικές.
Αυτές οι τελευταίες τον θέλουν να δέχεται από την Ελληνική εταιρία την αποστολή να έρθει στο Ζαγόρι για να προστατεύσει τους κατοίκους του από τα ληστρικά σώματα που δρούσαν στη περιοχή καθώς και από την Ρουμανική προπαγάνδα.
Βέβαια ο μικρός αριθμός των συντρόφων του μάλλον δεν ταιριάζει με τους στόχους τέτοιων αποστολών.

Ο Αρκούδας και τα παλικάρια του όταν ήρθαν στο Ζαγόρι αρχικά φιλοξενήθηκαν στους Νεγάδες.
Ένας από τους συντρόφους του Σαμαρινιώτη οπλαρχηγού ήταν εκείνη την εποχή  παντρεμένος στο Σοποτσέλι (Δίλοφο).
Ο Γρεβενιώτης Γιάννης Αναστασιάδης, όπως ήταν το όνομα του, πήρε την άδεια του καπετάνιου και πήγε στο χωριό της γυναίκας του για να την επισκεφτεί.
Πέρασαν δυο μέρες από την προγραμματισμένη επιστροφή του και ο Αναστασιάδης δεν είχε γυρίσει ακόμη.
Δικαιολογημένα ο καπετάν Αρκούδας άρχισε να ανησυχεί για το τι συνέβη στον φίλο του και αποφάσισε να πάει να τον βρει. Έτσι τη νύχτα περνώντας μαζί του και έναν οδηγό, ξεκίνησε με την ομάδα του για το Σοποτσέλι.

Εκείνες τις πρώτες μέρες του Αυγούστου του 1906 στο Ζαγόρι συνέβη και μια νέα μεγάλη απαγωγή.
Στο χωριό Μπάγια (Κήποι Ζαγορίου) άγνωστοι απήγαγαν τον πλούσιο Ζαγορίσιο έμπορο Καλέντσο, αξιώνοντας χρήματα για να τον αφήσουν και πάλι ελεύθερο.
Φυσικά η περιοχή γέμισε αμέσως από Τουρκικά αποσπάσματα που άρχισαν να ψάχνουν για τους ληστές.

Το ξημέρωμα της 5ης Αυγούστου βρήκε τον Αρκούδα και τα παλικάρια του κοντά στον μύλο του Ξεροποτάμου.
Εκεί αποφασίστηκε να παραμείνει η ομάδα μέχρι να νυχτώσει.
Έξω από το Σοποτσέλι ο Αρκούδας βρήκε τον γελαδάρη του χωριού και του έδωσε ένα σημείωμα να το πάει στον Μουχτάρη του Σοποτσελίου και αυτός να ειδοποιήσει τον Αναστασιάδη να πάει στον μύλο.
Αντί όμως για τον σύντροφο του Αρκούδα, στη περιοχή άγνωστο πως βρέθηκε ο δραγάτης του χωριού, ο Λάμπρος Σπύρου.
Ειδοποιημένος ή από τύχη ο ντραγάτης είδε στον μύλο την ομάδα και αντάλλαξε μαζί τους πυροβολισμούς.
Αμέσως τα Τουρκικά αποσπάσματα που ήταν στη περιοχή και άκουσαν τους πυροβολισμούς, κατέφτασαν στο σημείο της συμπλοκής.
Στη μάχη που ακολούθησε οι Τούρκοι κατάφεραν και διέλυσαν την ομάδα του Αρκούδα που σκόρπισε στη περιοχή.
Από τα πυρά του αγροφύλακα και των Τούρκων ο ψυχογιός και πρωτοπαλίκαρο του Αρκούδα ήταν το πρώτο θύμα.
Ο Σαμαρινιώτης οπλαρχηγός άφησε το νεκρό φίλο του και προσπάθησε να διαφύγει στην άγνωστη γι’  αυτόν περιοχή κινούμενος προς το «γεφύρι του Οβρίου».
Τότε οι νέοι πυροβολισμοί που ρίχτηκαν από τις Οθωμανικές δυνάμεις βρήκαν το κεφάλι του καπετάν Αρκούδα που έπεσε και αυτός νεκρός, κοντά στο πρωτοπαλίκαρο του.

Το πτώμα του Αρκούδα και του συντρόφου του μεταφέρθηκαν στα Γιάννινα και θάφτηκαν στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας.
Δυο από τους συντρόφους του που αρχικά αποσπάστηκαν από τον Αρκούδα, βρέθηκαν μετά από λίγες ημέρες κοντά στο «καλογερικό γεφύρι» των Κήπων και συνελήφθησαν.
Λίγο αργότερα στο Σοποτσέλι συνελήφθη και ο Γιάννης Αναστασιάδης και μαζί με τους δύο συντρόφους του οδηγήθηκαν στα Γιάννινα όπου δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε εικοσαετή φυλάκιση.
Αποφυλακίστηκαν όμως το 1908 χάρη σε γενική αμνησία που δόθηκε την εποχή εκείνη.

Ο θάνατος του οπλαρχηγού Γεωργίου Αρκούδα έκανε μεγάλη εντύπωση σε όλη την Ελλάδα και οι Αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής προέβαλαν την είδηση.
Τα γεγονότα που προηγήθηκαν του θανάτου του προκάλεσαν έντονο προβληματισμό και πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι ο Αρκούδας προδόθηκε.
Μάλιστα κάποιοι συνδυάζουν την απουσία του Γιάννη Αναστασιάδη με αυτό το γεγονός.

Και όπως είναι φυσικό και η λαϊκή μούσα της εποχής πιστεύει ότι ο θάνατος του Καπετάν Αρκούδα ήταν αποτέλεσμα προδοτικών ενεργειών.
Έτσι σ’ ένα από τα τραγούδια που γράφτηκαν για τον θάνατο του οπλαρχηγού μας λέει:

«Τρεις περδικούλες κάθονταν ψηλά στο γερό Σμόλικα
Η μια τηράει τη Λειβαδιά κι η άλλη τη Σαμαρίνα
Η Τρίτη η μικρότερη μοιρολογάει και λέει:
Τι είναι το κακό που γίνεται στη Μπάγια στο γεφύρι;
Μήνα λιοντάρια σφάζονται, μήνα κριάρια σφάζουν;
Το Γιώργη Αρκούδα βάρεσαν τον πρώτο καπετάνιο
Τον γέλασαν τον πλάνεψαν οι δόλιοι οι Ζαγορίσοι
Που ‘χουν φαρμάκι στη καρδιά και ζάχαρη στα χείλη
Που πήγαν και τον πρόδωσαν στης Μπάγιας το κονάκι».

Στο γεφύρι που βρίσκεται κοντά στο σημείο που σκοτώθηκε ο Καπετάν Αρκούδας, δόθηκε το όνομα του για να θυμίζει στους περαστικούς το θλιβερό γεγονός που συνέβη στις 6 Αυγούστου 1906.
Αργότερα στη περιοχή τοποθετήθηκε και μια ενημερωτική πινακίδα που υποστηρίζει ότι ο θάνατος του οπλαρχηγού προήλθε από Τουρκικό βόλι.
Γεγονός που αμφισβητεί ο Κώστας Λαζαρίδης που στο βιβλίο του για τον Γεώργιο Αρκούδα, γράφει ότι αυτός που σκότωσε τον Σαμαρινιώτη αγωνιστή ήταν ο Αγροφύλακας Λάμπρος Σπύρου από τη Λάκκα.
Μάλιστα όπως μας πληροφορεί ο Κουκουλιώτης δάσκαλος, ο ντραγάτης στα χρόνια που ακολούθησαν καυχιόταν για το γεγονός αυτό!!