Βασκανία

Του Χριστόφορου Μ. Μηλιώνη

(Παρατηρήσεις που έγιναν στο Περιστέρι (Μέγκουλη) Πωγωνίου)

Δύσκολο είναι να κάνει κάνεις ερευνά όλων των εκδηλώσεων μιας κοινωνίας πού «φέρνουν τον χαρακτήρα του ομαδικού, του αυθορμήτου και του κατά παράδοσιν», των εκδηλώσεων δηλαδή που εξετάζει η Λαογραφία. Και στο μικρότερο χωριό κι αν ζει, δεν μπορεί εύκολα και σε μικρό χρονικό διάστημα να τις παρατηρήσει, να τις μαζέψει και να τις εκθέσει. Στην ερευνά του χρειάζεται επίσης κι έναν οδηγό, που θα του δείχνει τον δρόμο που πρέπει ν’ ακολουθήσει. Τέτοιος πολύτιμος οδηγός είναι το ερωτηματολόγιο που συνέταξε ο κ. Γ. Μέγας σε τρία τεύχη και με τίτλο: «Ζητήματα Ελληνικής Λαογραφίας» (Αθήνα 1950). Αυτόν ακολούθησα.

Advertisement

Άγιος Χριστόφορος Δολού

Ένα από τα πιο λιτά και όμορφα εκκλησάκια στην Ήπειρο είναι αυτό του Αγίου Χριστοφόρου που βρίσκεται έξω από το χωριό Δολό Πωγωνίου. Είναι κτισμένο σε μια κορυφή του Κουτσόκρανου και για να φτάσει κανείς εκεί πρέπει να ακολουθήσει το μονοπάτι που ξεκινά μέσα από το χωριό και φιδωτά ανηφορίζει προς τις πλαγιές του βουνού.

Μια παλιά κρύπτη

Η είσοδος μια παλιάς και εγκαταλειμμένης πλέον κρύπτης στο Κουτσόκρανο Πωγωνίου.

Νερόμυλοι και μυλωνάδες

Του Νίκου Θ. Υφαντή

«Το σιτάρι γυρίζει, απογυρίζει, στο μύλο θα πέσει»
(Παροιμία)

Η αλματική τεχνική πρόοδος έφερε τα πάνω κάτω στη ζωή των ανθρώπων. Μεταξύ των άλλων εξαφάνισε και τους νερόμυλους, στους οποίους ορεινοί και πεδινοί πληθυσμοί άλεθαν τα γεννήματα τους (σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, βρίζα) για τις ανάγκες τους. Εγκαταλείφτηκαν οριστικά οι νερόμυλοι, σωριάστηκαν σε ερείπια και απομένει μόνο κάποια νοσταλγική ανάμνηση. Δεν ακούγεται πια ο δαιμονικός θόρυβος του νερού  ούτε και τα γκαπ-γκούπ από τα μαντάνια.

Η Μονή Μακραλέξη

Στις πλαγιές της Μουργκάνας, σε υψόμετρο περίπου 1100 μέτρων, βρίσκεται η Σταυροπηγιακή Μονή Μακραλέξη.
Είναι ένα από τα πολλά ιστορικά βυζαντινά μοναστήρια που βρίσκονται εγκαταλειμμένα πλέον, στη καρδιά της Ηπείρου.
Το μοναστήρι είναι κτισμένο πάνω από το χωριό Κάτω Λάβδανη Πωγωνίου και είναι αφιερωμένο στη κοιμήση της Θεοτόκου.
Το πότε ακριβώς κατασκευάστηκε η Μονή Μακραλέξη δεν είναι εξακριβωμένο. Υπάρχουν διάφορες αναφορές γ’ αυτό.

Ιστορικοκοινωνικά για το Πωγώνι

Του Λάμπρου Μάλαμα

Τα χωριά της περιοχής που είναι κοντά στα ποτάμια Γορμό και Καλαμά, είναι κι αυτά από τ’ αρχαία κατοικημένα μέρη της Ηπείρου.
Δυο ήταν οι κύριες φυλές από τις 20 ονομαστές που πρωτορίζωσαν και κάλυψαν αιώνες αυτό το ΒΔ διαμέρισμα του τόπου μας.
Ήταν οι Θεσπρωτοί και οι Αντιτάνες.
Αυτά τα γένη, είχαν αναπτύξει δικό τους πολιτισμό, με κάποιους ηγεμόνες που εφάρμοζαν και δημοκρατικές διαδικασίες.

Ήνορο, Ηπειρώτικα πολυφωνικά τραγούδια

Από το πολυφωνικό συγκρότημα «Ήνορο» κυκλοφόρησε μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλεία, με τραγούδια της Ηπείρου. Πρόκειται για μια ηχογράφηση 14 πολυφωνικών τραγουδιών, τραγουδισμένα από ένα συγκρότημα που με γνώμονα την «πατροπαράδοτη ερμηνεία, την αυθεντικότητα και τη λεβεντιά της τοπικής παράδοσης, στοχεύει να διασώσει και να διαδώσει το πολυφωνικό τραγούδισμα της Ηπείρου».

Το Κατωγέφυρο

Το «Κατωγέφυρο» είναι ένα από τα πέτρινα γεφύρια που βρίσκονται στη περιοχή του Πωγωνίου.
Γεφυρώνει τον ποταμό Γορμό και είναι κτισμένο μέσα στο χωριό Ωραιόκαστρο (πρώην Λαχανόκαστρο) Πωγωνίου.

Παλαιόπυργος – Γεφύρι Γκρέτσι – Κάτω Μερόπη

Άλλη μια πεζοπορική διαδρομή στο Πωγώνι. Αφετηρία μας το χωριό Παλαίοπυργος στο Άνω Πωγώνι. Ξεκινάμε από το χωριό με αρχικό προορισμό το γεφύρι του Γκρέτσι, ακολουθώντας τον δρόμο που διασχίζει τον οικισμό και κατευθύνεται προς τη ποταμιά. Το τμήμα αυτό της διαδρομής μας είναι περίπου 3,5 χιλιόμετρα και είναι το μοναδικό κομμάτι της που έχει επαρκή σήμανση.

Ο παραδοσιακός νερόμυλος στον Γορμό

Κοντά στο γεφύρι του Γκρέτσι στον Γορμό ποταμό, βρίσκεται ο παλιός νερόμυλος που κάποτε εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων των διπλανών χωριών, Παλαιόπυργου και Κάτω Μερόπης. Πρόσφατα ο παραδοσιακός αυτός νερόμυλος που αποτελεί εξαίσιο δείγμα της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής, χαρακτηρίστηκε διατηρητέος. Και γι’ αυτό το λόγο εντάχθηκε σε ευρωπαϊκά προγράμματα και ανακαινίστηκε.